Antički grad Toroni

GPS: 39.977223N  23.900725E

Toroni (Τορώνη) je malo letovalište na jugu zapadne obale Sitonije, 21 kilometar posle Neos Marmarasa i 3 kilometra ispred naselja Porto Kufo. Udaljeno je 139 kilometara od Soluna, smešteno u zalivu u podnožju planine Itamos.

Toroni je naselje sa verovatno najbogatijom istorijom od svih naselja na poluostrvu Sitonija, a ostaci antičkog grada (Αρχαια Τορωνη), odnosno tvrđave Lekitus (Lecythus) i danas se mogu videti na rtu na južnom kraju plaže.

Naziv ovog naselja potiče iz mitoglogije, a Toroni (odnosno Torone) je bila supruga Proteja (Proteus), Posejdonovog sina. Tragovi praistorijskih naselja i mnogi drugi antički spomenici, starohriščanski i vizantijski hramovi i tvrđave ukazuju na to da je čitava ova regija bila naseljena u kontinuitetu od neolitskog doba pa sve do danas. Sa verovatno najbogatijom istorijom od bilo kog naselja na Sitoniji, Toroni se pominje još u VIII veku pre nove ere, kada je bio u savezu sa Persijancima protiv Grka. U to vreme, grad je nosio ime Torone, a kao uticajan u regionu imao je 30 malih gradova pod svojom vlašću.

Ostaci tvrđave smešteni su na rtu južno od plaže

Grad je izgrađen na brdu između savremenih gradova Toroni i Porto Kufo. Luka grada Torone u to vreme je bila prirodna, a nazivana je još i „gluva luka“ zato što se nalazila u zalivu u kome je danas smešteno naselje Porto Kufo. Katolička enciklopedija otkriva da je čak i postojao izraz „gluvlji od luke Torone“, pošto se ovde čak ni talasi sa mora nisu mogli čuti.

U V veku p.n.e. Toroni je bio jedan od važnijih gradova na Halkidikiju. Imao je svoj sopstveni novac i bio je član Atinskog saveza u vreme Grčko-persijskih ratova. U ovom trenutku, oko V veka pre nove ere, o prosperitetu grada govori i podatak da je od 500 talenata koliki je bio godišnji danak Atini, Toroni u riznicu isplaćivao 12 svake godine. To je bilo dovoljno da se izdržava posada ratnog broda trirema (sa tri reda vesala i posadom od 200 ljudi) tokom cele godine.

Tukidid je pisao da je 423. godine pre nove ere bio pokoren od strane spartanskog vojskovođe Vrasidasa. 348. god. p.n.e. grad je potpao pod vlast Filipa II.

Grad je više puta bio napadan i uništavan

168. god. pre nove ere osvojili su ga Rimljani i grad je lagano gubio moć. U dva navrata, u VI i XV veku bio je dodatno devastiran ali je ostao nastanjen sve do XVII veka, kada je napadnut i meštani su se preselili severno, na lokaciju sadašnje Sikije.

U Vizantijsko doba zemljište na kome se nalazio bili su metosi Svetogorskih manastira. Njegove jake zidine i građevine uništene su u XIX veku kada su Turci koristili granit od koga su bili izgradjeni da bi pokrili centralne puteve Konstantinopolja i Soluna.

Iskopavanje i istraživanje ove oblasti počelo je 1975. godine od strane arheološkog instituta iz Atine. Na ovoj lokaciji pronađeni su brojni arheološki ostaci, ali su vrlo raspršeni, jer su uništeni usled stalnog korišćenja tog prostora. Arheolozi su poseban značaj dali groblju naselja iz gvozdenog doba, za koje se smatra da je trajalo od kraja II veka do sredine IX veka. Na tom je groblju iskopano 134 grobnica, od kojih je 118 sadržavalo rezultate kremiranja. Na svetlost dana izašlo je 500 posuda, koje su bile upotrebljene ili kao urne ili kao posude za nakit i lične predmete mrtvih. Među njima je i divni srebrni krčag koji datira iz V veka pre nove ere, sa ugraviranim Meduzama na ručku, koja je sada izložena u Arheološkom muzeju u Solunu.

Ronioci su u prilici da vide ostatke zidina u vodi

Posetioci danas mogu videti sačuvane ruševine i zidine tvrđave Lekitus. Nazire se jedna velika okrugla kula na lokaciji „Anemomilos“ (vetrenjača) i delovi zidina na Akropolju, na vrhu uzvišenja „Vigla“. Uspon je naporan, ali je panoramski pogled vredan tog napora. Ulaz do samih ostataka nije dozvoljen, zbog radova na restauraciji.

Dokovi luke, napravljeni od ogromnog granitnog kamenja, otkriveni su na dnu mora, tridesetak metara od obale, kao i ostaci zidina ka obali koji su verovatno predstavljali skladišta.